Hoefbevangenheid is een ontsteking van de hoeflederhuid waarbij de lamellen tussen de voorzijde van het hoefbeen en de hoefwand kunnen loslaten. Het hoefbeen is bij een gezonde hoef met deze lamellen verbonden met de hoornschoen. Het hoefbeen hangt hierbij als het ware in de hoornschoen. In zeer ernstige gevallen is het hoefbeen gekanteld of gezakt en kan het hoefbeen aan de onderkant door de zool naar buiten komen. De ziekte komt meestal voor aan de voorbenen of alle 4 de hoeven en maar zelden alléén aan de achterhoeven. Vooral paarden en pony’s van het sobere ras zoals shetlanders, IJslanders, Fjorden, Halflingers, Tinker en Friese paarden zijn meer gevoelig voor hoefbevangenheid omdat ze makkelijker hun gewicht kunnen behouden met relatief weinig voeding.
Een hoefbevangen paard toont erg veel pijn te hebben en leunt achterover op zijn voorbenen en wil niet op zijn tenen staan. Je ziet dan ook dat het paard zijn achterbenen ver onder het lichaam heeft gebracht. Het paard rolt niet meer zijn hoef over de toon af en je ziet een hoornschoon met duidelijk dikkere groeiringen. Er ontstaat een verbreding en/of structuurverlies v/d witte lijn waarbij een minder rechte hoefwand en waarbij meer “flares” te zien zijn. Vaak is er bij hoefbevangenheid een versnelde hoefgroei door stoornissen in de voeding en groei van de weefsels. De hoefwand voelt erg warm aan en op de kogel zijn de arteriën die de hoef van bloed voorzien duidelijk voelbaar kloppend.
Hieronder beschrijf ik de meest voorkomende oorzaken van hoefbevangenheid.
Een belangrijke oorzaak van hoefbevangenheid is een te hoog gehalte van fructose in het weidegras. Tot een aantal jaar geleden werd gedacht dat de eiwitten in het weidegras de oorzaak was maar die theorie is al achterhaald. Fructose is een koolhydraat en veroorzaakt een sterke ontregeling van de stofwisseling van het paard. Vooral in het voorjaar en laat in de herfst is het fructaangehalte in het weidegras erg hoog. Dit komt omdat het weidegras bij veel zonneschijn en lage temperaturen meer fructose aanmaakt dan dat er wordt verbruikt. Bij lage temperaturen kan het weidegras niet groeien en slaat het de fructose als voorraad op.
Stress kan een mede oorzaak zijn maar niet de hoofdoorzaak, het zou de druppel kunnen zijn bij een paard die al tegen bevangenheid aan zit. Stress als gevolg van verhuizen naar een andere stal of nieuwe eigenaar. Bij stress worden de bijnieren gestimuleerd meer cortisol te maken, wat het proces gluconeogenese stimuleert. Hierbij wordt glucose aangemaakt uit niet-koolhydraat bronnen ,waardoor de bloedsuikerspiegel stijgt.
EMS (Equine Metabolic Syndrome) is een hormonale stoornis met als kenmerken insulineresistentie, zwaarlijvigheid meestal zichtbaar in de nek, vetzucht en hoefbevangenheid. Mogelijke oorzaken kunnen door erfelijke aanleg zijn,te veel fructose en granen en te weinig lichaamsbeweging. Door een te hoge bloedsuikerspiegel wordt er meer insuline aangemaakt wat zorgt voor de opname van glucose door de cellen.Wanneer het lichaam meer insuline aanmaakt worden de receptoren in de cellen minder gevoelig voor insuline met als gevolg insulineresistentie. Deze verstoring kan giftige stoffen veroorzaken en resulteren in hoefbevangenheid.
Overbelasting door lange ritten te maken op harde wegen of langdurig staan op harde bodem
De ziekte van Cushing bij een paard ontstaat meestal door een goedaardige tumor in de hypofyse van de hersenen. Deze tumor zorgt voor een verhoogde uitscheiding van corticoïden door de bijnieren. Het stress-hormoon cortisol verhoogt de bloedsuikerspiegel, onderdrukt het immuunsysteem en heeft een ontstekingsremmende werking. Vaak komt deze ziekte bij oudere paarden voor. Naast uiterlijke symptonen zoals lang krullend haar, veel drinken, vetbultjes boven de ogen, gwichtsproblemen en terugvallen in bespiering zijn er hormoontesten die of je paard ziekte van Cushing heeft
Een andere oorzaak van hoefbevangenheid is als het paard van de een op andere dag ingrijpende verandering krijgt in zijn rantsoen en ineens heel veel krachtvoer krijgt.
Ook medicijngebruik (corticosteroïden) kan een veelvoorkomende medeoorzaak zijn van hoefbevangenheid.
Een ontstekingsproces elders in het lichaam zoals baarmoederontsteking kan ook de hoefbevangenheid veroorzaken. Als er na een bevalling de nageboorte niet goed afkomt of bij verwerping resten van het dode veulen of nageboorte in de baarmoeder achterblijven, kan een baarmoederontsteking ontstaan. Bij een acute baarmoederontsteking is het gevaar dat de merrie hoefbevangen raakt. Er komen endotoxinen vrij die via de ontstoken baarmoeder in de bloedbaan terecht komen. Endotoxinen zijn giftige stoffen en hebben meerdere schadelijke effecten waaronder het ontstaan van hoefbevangenheid.
Wat je zelf kan doen als je paard hoefbevangen is of je hebt enigszins een vermoeden dat je paard hoefbevangen is; stop direct met alle vorm van voer, behalve goed hooi. Hij mag absoluut geen gras meer consumeren en geef hem ook géén wortels, suikerklontjes, muesli etc. .Haal je paard direct van het gras en zet je paard in een paddock waar hij wel wat aan beweging heeft als hij wilt lopen. Geef je paard voldoende water . Neem direct contact op met je hoefsmid (liefst voordat je dierenarts eventueel een pijnstiller gegeven heeft). Zo kan de hoefsmid beter bepalen hoe ernstig de situatie is. In een later stadium als het paard bekapt/beslagen wordt kan een pijnstiller wel wenselijk zijn. Als je paard één voorhoef opgetild heeft kan je je voorstellen dat al het gewicht op die andere voet komt.